Toprak Ana – Cengiz Aytmatov

• Yazar: Cengiz Aytmatov
• İlk Kez Yayınlandığı Yıl: 1963
• Yayınevi: Ötüken Neşriyat (1995)
• Sayfa: 135
• Mekan: Kırgız Köyü

Cengiz Aytmatov oldukça merak ettiğim ama henüz tanışma fırsatını bulamadığım bir yazardı, ve “Toprak Ana” ile birlikte nihayet tanışma fırsatı buldum yazarla. Hem de ne tanışma!

diyerek başlar hikaye.. Aytmatov’un babası Stalin’in temizlik harekatında öldürülmüş, annesi ise dört çocuğunu kendisi büyütmek zorunda kalmıştır. Aytmatov ise henüz 9 yaşındadır, babaannesi tarafından masallar ve efsanelerle yetiştirilir.. “Toprak Ana” eserinden sonra “Beyaz Gemi”yi okuduğumda, aile büyükleri tarafından yetiştirilen yetim kalmış bir çocuğun iç dünyasını belki de bu sebeple çok iyi aktardığını hissettim yazarın.

“Toprak Ana” bir savaş romanıdır. Ancak savaşın acımasız yüzünü bu kez cepheden değil, geride kalanların gözlerinden, akıllarından okuruz. Açlıkla mücadele eden, cephedeki erkekleri bekleyen, kahrolan, cepheye erzak yetiştirmeye çalışanların gözünden bakarız. Kırgız köyündeki bir bozkırda toprağı işleyen, onunla bütün olan, her mevsimi ayrı yaşayan, güçlü bir Kırgız kadını Tolgonay’ın gözünden savaşa bir bir yolladığı ailesinin başına gelenleri izleriz.. Üzülürüz..

Söyle bana Toprak Ana, gerçeği söyle: İnsanlar savaşmadan yaşayamazlar mı? – Sy.76

“Toprak Ana”yı okurken çok ağladım, çok etkilendim.. Bir kitabı okurken içindeki duyguları okuyucuya böylesine derinden hissettirebilen, oldukça yalın ama etkileyici anlatımlarıyla okuyucunun kafasında yer eden yazarlara hep hayran olmuşumdur. İşte Cengiz Aytmatov’la da bu hislerle birlikte tanıştım.

Müthiş bir karakter ortaya koymuş yazar Tolgonay’ı yazarak. Bir Kırgız köyünde büyüyen, sevdiği erkekle evlenen, üç erkek çocuk dünyaya getiren bir annedir Tolgonay. Ekmeğini kazandığı, sayesinde hayatını devam ettirdiği ve tüm yaşamına tanıklık eden toprağıyla dertleşir: Toprak Ana ile.. Önce sevdiği adam olan Suvankul ile taşınırız; daha sonra oğulları Kasım, Malsaybek ve Caynak ile. En büyük oğullarının evlenmesiyle Aliman girer hayatlarına. Herşey doğal akışında ilerlemektedir, ta ki ülkeye savaş adımını atana kadar..

Gerçek mutluluk, yavaş yavaş, azar azar gelir ve bu bizim hayata bakış açımızla, çevremizle, çevremizdekilere karşı davranışımızla doğrudan doğruya ilgili ve orantılıdır. Mutluluk, birbirini tamamlayan ufak tefek şeylerin birikmesinden doğar. – Sy.22

Tolgonay ve Aliman’ın ilişkisi o kadar farklı ki.. Adeta ana-kız gibiler, ve ahh Aliman, ah Kasım’ın güzel eşi, Kasım’ı o kadar seven Aliman. Kitabın belki de en yüreğe dokunan karakteridir Aliman. Tolgonay ve Aliman’ın gözyaşları birbirine karışırken, bir bakmışsınız siz de ağlıyorsunuz onlarla, ağlamamak ne mümkün.. Acıyı böylesine somut bir gerçek olarak ortaya koymuştur Aytmatov “Toprak Ana” ile.

İyilik, yola düşen, yoldan toplanan bir şey değildir. Tesadüfen ele geçen bir şey değildir. İnsan iyiliği ancak başka bir insandan öğrenir. – Sy.68

İkinci Dünya Savaşı’ndan ülke olarak çok etkilenmesek de, ne zaman bu dönemle ilgili bir roman okusam o dönemin acımasızlığını, dünyanın gördüğü en korkunç dönemlerden birisi olduğunu bir kez daha fark ediyorum. Yakın zamanda izlediğimiz II. Dünya Savaşı belgeselinde ilk kez fark etmiştim Sovyet Rusya’nın nasıl bir mücadele verdiğini, ne acı dolu zamanlar yaşadığını bu savaşta. Bizlere savaş sadece Avrupa’da cereyan etmiş gibi geliyor oysa. İşte Aytmatov bir yandan II. Dünya Savaşı’nın Sovyet Rusya cephesinde aldığı canları hatırlatmış bize bu eseriyle.

Ekim ayında okuduğum en etkileyici romandı “Toprak Ana”. Mutlaka okunması gerekenler arasında yerini aldı bile.

Keyifli okumalar!

Yazarın diğer kitapları:

• Gazeteci Cyuda (1952) (Hikaye)
• Yüzyüze (1957) (Hikaye)
• Cemile (1958) (Hikaye)
• Steplerden ve Dağlardan Hikayeler (1963) (İlk Öğretmen, Deve Gözü, Cemile, Selvi Boylum Al Yazmalım hikayeleri ile)
• Toprak Ana (1963) (Roman)
• Elveda Gülsarı (1963) (Roman)
• Kızıl Elma (1964) (Hikaye)
• Oğulla Buluşma (1969) (Hikaye)
• Beyaz Gemi (1970) (Roman)
• Asker Çocuğu (1972) (Hikaye)
• Fuji-Yama (1975) (Tiyatro)
• Sultanmurat (1976) (Hikaye)
• Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek (1977) (Hikaye)
• Gün Olur Asra Bedel (1980) (Roman)
• Dişi Kurdun Rüyaları (1986) (Roman)
• Beyaz Yağmur / Yıldırım Sesli Manascı (1990) (Hikaye)
• Cengiz Han’a Küsen Bulut (1990) (Roman)