Cemile – Cengiz Aytmatov

• Yazar: Cengiz Aytmatov
• İlk Kez Yayınlandığı Yıl: 1958
• Yayınevi: Ötüken Neşriyat (1990)
• Sayfa: 80
• Mekan: Kırgız Köyü

“Cemile” ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’u üne kavuşturan eseri olarak biliniyor. 1958 yılında yayınlanan “Cemile” hikayesinden önce, 1952 yılında eser vermeye başlayan Aytmatov’un “Gazeteci Cyuda” ve “Yüzyüze” isimli hikayeleri bulunuyor. Babasını çok erken yaşta kaybeden ve annesi ile babaannesi tarafından büyütülen Aytmatov 1956-58 yılları arasında Gorki Edebiyat Enstitüsü’ne devam eder. 1958 yılında ise Novy Mir dergisinde “Cemile” isimli hikayesini yayınlar. Eserinin Fransızca’ya tercüme edilerek Avrupa’da yayımlanması ile büyük bir ilgi görür. Fransız şair Louis Aragon “Cemile” tercümesinin önsözüne “dünyanın en güzel aşk hiyayesi” tanımlamasını yapar. Kitabın ana konusu Aytmatov’un diğer eserlerinde de rastlayabileceğimiz Kırgız öğelerinin yoğun olduğu bir ortamda geçer, II. Dünya Savaşı’nın üçüncü yılında bir Kırgız köyündeki karakterlerin iç dünyalarına konuk oluruz.

“Cemile” Cengiz Aytmatov’dan okuduğum üçüncü eser. Yazarın romancılığa geçmeden önce yazdığı novella tarzındaki “Cemile” eseri 80 sayfalık, dilerseniz tek oturuşta dahi bitirilebilecek bir eser. Romanlarını okuyup harika eser derinliğini tanımadan önce, yazarla tanışmak için tercih edilebilecek keyifle okunacak bir hikaye. “Toprak Ana” ve “Beyaz Gemi” ile çıtayı çok yükseklere taşıyınca, yazarın ilk dönem eserlerinden olan “Cemile” damakta daha hafif bir tat bırakıyor diyebilirim. Bu sebeple kronolojik olarak “Cemile” ile yazarın külliyatını okumaya başlamak daha faydalı olabilir.

Hikaye “Toprak Ana” ile benzer bir ortamda geçiyor ancak, kahramanlar ve yaşananlar tamamen farklı. Savaşın etkileri hissedilse de, eser bir savaş hikayesinden çok bir aşk hikayesi üzerine kurgulanıyor. Kırgız öğelerinin bolca bahsedildiği kısımları ise yine severek okudum.

Danyar aşıktı. Denizler kadar derindi onun aşkı. Bunu iyice seziyordum, ama başkalarının aşkına benzemiyordu. Çok büyük bir aşktı bu. Hayat aşığı, toprak aşığı, tabiat aşığı idi. – Sy.49

Hikayemiz onbeş yaşına basmamış olan ve cepheye giden erkeklerin günlük ağır işlerini yüklenen Seyit’in gözünden başlıyor. Eşi cepheye gitmiş olan evin gelini ise hikayemizde bu kez Cemile oluyor.

Cemile biraz dikbaşlı ve aynı zamanda da özgür ruhlu bir karakter. İşte bu noktadan sonra Cemile ve Danyar’ın ruh hallerini, bozkırda giden at arabalarının üstündeki bu üç karakterin – Cemile, Danyar ve Seyit’in – bozkırla birlikte, geceyle birlikte, savaşın etkileri ile birlikte nasıl dönüştüklerini, kalplerinin derinliklerini birbirlerine nasıl açtıklarını gözlemliyoruz.

Hem konuşmaya ne gerek vardı? İnsan her şeyi anlatamaz, zaten kelimeler de her şeyi anlatmaya yetmez… – Sy.51

“Toprak Ana”yı hayranlıkla okuyup Tolgonay ve Aliman arasındaki derin bağa tanık olanlar, Aliman’ın Kasım’a olan aşkını okuyanlar “Cemile”yi bu hikayeye göre biraz daha silik bulabiliyorlar, hak vermiyor da değilim. Ancak “Cemile” eserinde bahsedilen aşkın bu kez farklı bir hikayesi ve yönü olduğunu ve bu hikayenin de oldukça güzel olduğunu ekleyebilirim.

Bu türküde kelimeler yok gibiydi. Kelimelere gerek kalmadan, insanın engin ruhunu ardına kadar açan bir büyü, bir kudret vardı bu seste, bu ezgide. Ne o güne kadar ne de o günden sonra böyle etkileyici bir şarkı dinlemedim ben. – Sy.48

Kalemini çok sevdiğim bir yazar olarak Cengiz Aytmatov’dan “Cemile” hikayesini okumak çok keyifliydi. Uzun soluklu romanlar okumaktan sıkıldığınızda, ya da ara vermek istediğinizde bir akşamda çay eşliğinde rahatlıkla okunup bitirilebilecek, birkaç saatliğine sizi 1943 yılına Kırgız köyünde yaşanan bir aşk hakkında düşünmeye götürecek bir hikaye. Yazarın diğer kitapları da kitaplığımda yer almaya devam edecek. Kalemiyle tanışan herkese keyifli okumalar!

Yazarın kronolojik olarak diğer eserleri:

• Gazeteci Cyuda (1952) (Hikaye)
• Yüzyüze (1957) (Hikaye)
• Cemile (1958) (Hikaye)
• Steplerden ve Dağlardan Hikayeler (1963) (İlk Öğretmen, Deve Gözü, Cemile, Selvi Boylum Al Yazmalım hikayeleri ile)
• Toprak Ana (1963) (Roman)
• Elveda Gülsarı (1963) (Roman)
• Kızıl Elma (1964) (Hikaye)
• Oğulla Buluşma (1969) (Hikaye)
• Beyaz Gemi (1970) (Roman)
• Asker Çocuğu (1972) (Hikaye)
• Fuji-Yama (1975) (Tiyatro)
• Sultanmurat (1976) (Hikaye)
• Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek (1977) (Hikaye)
• Gün Olur Asra Bedel (1980) (Roman)
• Dişi Kurdun Rüyaları (1986) (Roman)
• Beyaz Yağmur / Yıldırım Sesli Manascı (1990) (Hikaye)
• Cengiz Han’a Küsen Bulut (1990) (Roman)